Een prettig Uiteinde: Season of Holidays

Gelukkig, ‘the Season of Holidays’ zit er weer op. Voor mij persoonlijk is het einde van de feestdagen het meest plezierige aspect. Ik heb een instinctieve weerzin tegen religieuze gebruiken, hoe fijnzinnig of gecultiveerd die ook vorm gegeven of hoezeer die ook verbasterd zijn tot seculiere volksgebruiken. Ik kan de feestdagen maar moeilijk onderscheiden van of anders zien dan de primitieve, heidense gebruiken van inheemse stammen om geintoxiceerd op tromgedrum rond een totem te dansen. Er hangt bij elk volk de geur van een hoogontwikkelde beschaving rond haar gebruiken, maar die geur verstikt mijn luchtwegen.

Thanks Giving (4e donderdag in november), Kerstmis (de avond van 24 december en 25 december) en Oud en Nieuw Jaar, het hele repertoire aan feestdagen heb ik ook dit seizoen weer met een melancholiek gevoel aan me voorbij zien trekken. Soms denk ik dat ik misschien wel simpelweg Hollands nuchter ben in mijn appreciatie van al deze vrolikheid, of erger nog eenvoudig Calvinistisch, maar ook toen ik nog in Nederland woonde moest ik dezelfde massaal bezochte volkskermis plichtmatig ondergaan. Het eigenaardige leek mij altijd dat de idiotie ervan vrijwel iedereen leek te ontgaan, de exacte werking van dit verschijnsel ontgaat me ook nu nog volkomen.

Deze religieuze gewoonte van de verschillende stammen op aarde die ook onder de geindustrialiseerde aap in wereldlijke verbasteringen stug voort gaat, beleeft echter in Amerika zijn ware quintessens. Natuurlijk, kun je dat van veel culturele en sociale verschijnselen zeggen die niets met religie te maken hebben. Alles wat hier plaats heeft op deze afgekoelde planeet vindt zijn hoogtepunt, zijn wijdste omtrek in de Nieuwe Wereld.

Maar daarbij moet ik wijzen op de bijzondere verhouding tussen het speciale karakter van de feestdagen aan het einde van het jaar en de transcendentale volksgeest van de Amerikanen. Het is deze relatie die het rechtvaardigt om bijzondere betekenis toe te kennen aan ‘the season of holidays’ in Amerika.

Van alle westerse, Christelijke culturen is de Amerikaanse zonder twijfel de meest overtuigd religieuze cultuur. Dat heeft alles met de anatomie van de verre en recente geschiedenis te maken natuurlijk. Toen in Europa religieuze zuiveringen werden doorgevoerd vluchtten vele gelovigen eerst naar het tolerant geachtte Nederland, maar al snel kozen velen ervoor om hun geluk te wagen in de Nieuwe Wereld. De belofte op een herboren leven aan de overzijde prikkelde de hoop der gelovigen te sterk.

Deze kolonisten deelden een wellicht misplaatst religieus rechtvaardigheidsgevoel, maar zij waren ook pioniers met een krachtige wil en een koppige zelfovertuiging. Die karaktertrekken doorspekken de meeste aspecten van de Amerikaanse maatschappij en cultuur tot op de dag van vandaag, van het baptistische zuiden, de esoterische ‘West coast’, het libertijnse noorden, tot de liberale ‘East coast.’ Ondanks dat veel Europeanen zich ogenschijnlijk wel bewust zijn van de religiositeit van Amerikanen, wordt de diepte van dit geloof naar mijn mening sterk onderschat.

Gedurende het jaar blijft het geloof van de Amerikaen grotendeels sluimeren, je ziet wel wat dames de bijbel lezen in de bus of metro, mensen gaan getrouw naar de kerk op zondag, wat radicale dominees worden weggezapt van de buis, maar het geloof wordt doorgaans in eigen kring en met bescheiden godsvrees beleden. In de vroege wintermaanden echter mogen de teugels worden gevierd en komt de heilige geest geheel uit de fles.

Thanks Giving is eigenlijk slechts een voorbode van de eigenlijke feestdienst. De familie verzamelt zich rondom het feestmaal, een kalkoen wordt geslachtofferd om de hogere macht te bedanken voor de oogst volgens inheemse traditie. Niemand weet de precieze bedoeling, maar in de loop der tijden is het kalkoen offer een vooruitgeschoven Pasen geworden. Op deze vervroegde laatste maaltijd wordt de kalkoen gods geslachtofferd en dat ritueel staat zo veel dichter bij het Kerstfeest dat daardoor de bedoeling van het kerstfeest extra nadruk krijgt.

Terwijl Thanks Giving nog een bescheiden familie feest is, dat ruwweg samenvalt met het Islamitische suikerfeest aan het einde van de Ramadan, gaan de stoppen tijdens Kerstmis los. De geboorte van Christus is allang een hergeboorte, een wederopstanding, een verlossing, en de verlossing moet verzadiging vinden. Die verzadiging wordt gevonden in een volkomen overmatig en beschamend buitensporig explosie van de Amerikaanse consumptie maatschappij. Ik persoonlijk kan het nauwelijks opbrengen om bij dit spektakel aanwezig te zijn, maar voor Amerikanen is het kerstfeest een vervulling. Honderden of duizenden dollars worden vergooid aan prullen, pruilen en andere pronkspullen waar je niets mee kan. Als er kinderen in de familie zijn voor mij helemaal de apen gaar, temeer omdat ik kinderen veelal simpel, voorspelbaar en repetatief vind. Maar kinderen zijn natuurlijk voor de ongebrijdeld consumerende aap het mooiste kado gods en iedereen waant zich een drieeenheid van wijze magi uit het oosten en smijt erop los, imitatio christi voor welke Thomas a Kempis’ fantasie helaas nog te kort schoot.

Nieuw Jaar is dan wel de klap op de vuurpijl, eigenlijk is het licht dan al gelukkig een beetje gedoofd. Ik kan na afloop van de recente helse weken dan ook eindelijk met een gerust hart iedereen oprecht een gelukkig nieuw jaar toewensen.